ABŞ dövlət katibi Entoni Blinken və Çinin baş diplomatı Vanq Yi həftə sonu Münhendə ABŞ və Çin arasında müharibənin qaçılmaz olacağına dair artan narahatlıq fonunda görüşüblər. Belə bir münaqişənin böyük xərcləri və qeyri-müəyyən gedişatını nəzərə alaraq hər kəs onilliklər boyu ABŞ-Çin rəqabətinin olacağını gözləsələr belə ehtimalı azaltmalıdır. Konqres üzvlərinin yüksək profilli səfərləri də daxil olmaqla, Tayvana əzm və dəstəyin daha simvolik təzahürləri hesabı əsaslı şəkildə dəyişməyəcək.
Qərb mətbuatı yazır ki, Nümayəndələr Palatasının Tayvanın müstəqil dövlət kimi tanınması və Birləşmiş Ştatların uzun müddətdir davam edən “Bir Çin” siyasətini rədd edən qətnaməsi kimi tədbirlər ağılsızlıqdır. Bununla Pekini çəkindirmək əvəzinə, təxribata sürükləyirlər.
ABŞ rəsmiləri bir daha bəyan etməlidirlər ki, ABŞ Pekin və Taypeyin heç bir məcburiyyət olmadan sülh yolu ilə əldə etdiyi istənilən nəticəni qəbul edəcək. ABŞ nümayəndələri Tayvanı ölkə adlandırmamalı və adanı müdafiə etmək üçün qeyd-şərtsiz söz verməməlidirlər. Bu, formal müstəqillik istəyən gələcək Tayvan siyasətçilərinə boş bir çek təqdim edə bilər. Bəziləri iddia edirdi ki, Pekin aqressiv addım atmaq üçün sadəcə bəhanə axtarır. Bu arqumentlər özünü aktuallaşdırmanın qaçılmazlığı hissini ifadə edir. Çin lideri Si Cinpin Tayvanla birləşməni milli dirçəlişlə əlaqələndirən ritorikasına baxmayaraq, Pekin işğal üçün vaxt cədvəli təyin etməyib. Çin liderləri “döyüşmədən qalib gəlməyə” üstünlük verməkdə davam edirlər. Si-nin qərarını təkcə hərbi amillərin verəcəyini güman etmək səhvdir. Dəyişən tarazlıq zamanın və sürətin Çin tərəfində olması arqumentinin mühüm komponentidir. Yenə də Si Xalq Azadlıq Ordusunun qalib gəlmək qabiliyyətinə inam qazansa belə, Tayvanı işğal etməyin xərcləri və riskləri böyük olaraq qalacaq.
Tayvan boğazındakı müharibənin nəticəsi sarsıdıcı olacaq. Nə olursa olsun, hamı itirəcək. Münaqişə 23 milyondan çox insanın ev adlandırdığı adayı viran edə, Tayvanın qabaqcıl yarımkeçiricilərini sıradan çıxara və qlobal iqtisadiyyatı çökdürə bilər. Və belə bir münaqişənin məhdud olacağına inanmaq üçün çox az səbəb var; daha geniş müharibə ABŞ, Çin və daha geniş Asiya-Sakit okean regionunu viran edə bilər. İndiki gərgin etimadsızlıq şəraitində şifahi təminatlar dağıdıcı böhran riskini azaltmaq üçün əlaqələndirilmiş, qarşılıqlı fəaliyyətlə müşayiət olunmalıdır.
Vaşinqton, Pekin və Taypeyin hamısı münaqişədən qaçmaqda maraqlıdır. ABŞ və Çin ciddi daxili problemlərlə üzləşirlər. Hər ikisinə uzunmüddətli ümidlərini gücləndirmək üçün beynəlxalq sükut dövrü lazımdır. Pekinin Tayvanla bağlı təcililik hissini azaltmaq səyləri ABŞ-ın ümumi strateji mövqeyini gücləndirməklə Çin-Rusiya uyğunlaşma dərəcəsini məhdudlaşdırmağa kömək edə bilər. Və Tayvanın asimmetrik, bütöv bir cəmiyyət müdafiəsini inkişaf etdirmək üçün resurslar və siyasi iradə toplamaq üçün daha çox vaxta ehtiyacı var. Vaşinqton qalib gəlmədən girdiyi müharibələrin dəftərinə yenilərini əlavə etməkdənsə, döyüşmədən qalib gəlmək üçün əlindən gələni etməyə çalışmalıdır. ABŞ liderləri xüsusilə iqtisadi və mədəni sahələrdə Tayvanla qeyri-rəsmi əlaqələri gücləndirməyə davam etməlidirlər. Və ABŞ Çini gərginliyi azaltmaq üçün qarşılıqlı addımlar atmağa məcbur etməklə yanaşı, müttəfiqləri və tərəfdaşları ilə daha davamlı hərbi müdafiə qurmalıdır.
//Gülnarə Abasova, Editor.az